Powiat miński
gubernia mińska
XIX wiek

Mapa administracyjna

Mapa powiatu mińskiego
  • Podział
  • Ludność
  • Religia
  • Historia

Podział

Pod względem administracyjnym miński powiat dzieli się na 3 okręgi policyjne (stany), zarządy których znajduje się w Drażnie, Rakowie i Kojdanowie; 20 1) gmin: Białorucka, Iwieniecka, Kojdanowska, Krupicka 2), Krzywicka, Ostrożycka, Pierszajska, Rudzicka, Rakowska, Starosielska, Siennicka, Siemkowska, Stańkowska 3), Stołpecka, Swierżeńska, Słobodzka, Samochwałowicka, Wielkosielska, Zasławska i Zasulska; 45 starostw wiejskich, w których 617 wiosek i około 20 600 włościan płci męskiej. W powiecie oprócz miasta gubernialnego i powiatowego Mińska, jest 16 miasteczek, mianowicie: Białorucz, Dubrowy, Gródek-Chmarzyński, Gródek-Tyszkiewiczowski, Iwieniec, Kojdanów, Kamień, Mikołajewszczyzna, Pierszaje, Raków, Rubieżewicze, Stołpce, Swierżeń, Słobódka, Samochwałowicze i Zasław; 808 wsi wielkich i małych, 246 zaścianków, 284 awulsów, oddzielnych siedzib, osad karczemnych, uroczysk, ferm, folwarków, leśnictw w ogóle do 13 000 wszystkich osad (dymów).

Ludność

Obecnie jest do 157 500 mieszkańców płci obojga, w tej liczbie do 88 000 włościan szczepu krywiczańskiego, do 1839 roku prawie wyłącznie wyznania katolicko-unickiego, odtąd prawosławnego, i do 54 000 katolików, przeważnie Polaków. Bezstronny dość pisarz rossyjski Stołpianskij w opisie zachodnich guberni podaje w roku 1866 w mińskim powiecie 43 029 katolików Polaków, 7 859 katolików Litwinów, 403 katolików Małorossjan, razem 51 290 osób; do 15 000 żydów; do 320 ewangelików, reszta mahometanie.

Niegdyś (w 1857 r.) było włościan płci obojga w majątkach pojezuickich 327, poduchownych 146, skarbowych 7 694, obywatelskich 62 189.

W roku 1858 było duchowieństwa katolickiego w mieście Mińsku 9, w powiecie 32, razem 41, dziś jest 10; duchowieństwo prawosławne dziś reprezentowane jest w Mińsku przez 70 osób, a w powiecie 192, razem liczy 262 osób.

Miński powiat obfituje w szlachtę zaściankową; są całe okolice, jak np. w obrębie Kojdanowa, Rubieżewicz, Stołpców, Swierżnia, na kilka mil w promieniu zasiane zaściankami w dobrach obywateli i dziedzicznemi. Szlachta ta utraciwszy dziś wszystkie przywileje, prawie ryczałtem przyłączona do gmin lub mieszczan, nie mająca środków kształcenia się ani umoralnienia siebie, bez kościoła i szkoły, często uciskana przez chciwość dominiów, doszła do stanu niemal pół dzikiego i smutny przedstawia odraz ruiny kasty, gdyż duma i pewna zarozumiałość względem ludu cechują ją zawsze, nawet w ubóstwie.

Religia

W mińskim powiecie znajduje się 41 cerkwi prawosławnych, 91 kaplic prawosławnych, 1 kościoł ewangeliski-reformowany, 1 ewangeliski-augsburski, 23 synagog, 1 meczet.

Kościoł katolicki ma trzy dekanaty, 7 parafij, 6 filij i 25 kaplic, obsługiwanych zaledwo przez 10 duchownych, licząc w to i kapelana szkół w Mińsku.

Po roku 1863 zamknięto lub przerobioni na cerkwie następujące świątynie katolickie: w Mińsku przy klasztorach bernardynów, bernardynek, benedyktynak; oraz 9 parafialnych kościołów, mianowicie: w Cholawszczyźnie, Dubrowach, Gródku, Iwieńcu, Mikołajewszczyźnie, Rubieżewiczach, Stołpcach, Wołmie i Zasławiu; 3 filii: w Annopolu, Chotowie i Nowosiołkach i 5 kaplic: w Ignatyczach (domowa), Łoszycy, Siekowie, Sule i Stołpcach.

Historia

Miński powiat od 1569 po 1795 roki w województwie mińskim, odtąd, w zmienionych granicach, w guberni mińskiej.

W roku 1795, gdy ustanawiano gubernią mińską i powiaty, pierwszym marszałkiem powiatu mińskiego został wybrany Józef Wańkowicz. Aż do roku 1863 marszałkowie byli wybierani na sejmikach przez wota obywateli, odtąd są naznaczani od korony nominaci, gdyż elekcje pozostają w zawieszeniu. Ostatnim marszałkiem aktualnym był Ignacy Bogdaszewski.

Na podstawie Sulimierski F. Słownik geograficzny Królewstwa Polskiego. T.6, 1885, s. 465-469


1) F. Sulimierski podaje liczbu "19" w VI tomie wydania.

2) F. Sulimierski nie wspomina tej gminy w VI tomie wydania.

3) F. Sulimierski nie wspomina tej gminy w VI tomie wydania.